‌بنابرین‏، وقتی قرآن کریم دوستی خصوصی و بی پرده مسلمانان با غیر مسلمان را مضر دانسته و آن را شایسته جامعه اسلامی نمی‏بیند و صریحا از آن منع می ‏کند، بی شک نسبت به سپردن امور عامه‌ی مسلمانان به دست غیر مسلمانان و تفویض مقام‌هایی که موجب سلب سیادت مسلمانان و یا تسلط آنان بر مصالح و مقدرات جامعه‌ اسلامی می‏ گردد، منع شدیدتر و حساسیت بیشتری خواهد داشت.

اقسام بیگانگان در ارتباط با مسلمانان

قرآن در یک دسته بندی، ارتباط با بیگانگان را به سه قسم تقسیم می‌کند:

۱ـ ملت‌های غیر مسلمان که حقوق مسلمانان را محترم می شمارند و برای مسلمانان احترام قائل اند و با آن ها ارتباط دوستانه دارند.

۲ـ ملت‌های غیر مسلمانی که با مسلمانان در حال جنگ هستند و یا ارتباط خصمانه دارند و در پی نابودی امت اسلام می‌باشند.

۳ـ ملت‌هایی که با مسلمانان نه در حال جنگ می‌باشند و نه ارتباط دوستانه دارند؛ بلکه هیچ گونه ارتباطی با امت (کشورهای) اسلامی ندارند.

اصل برقراری ارتباط از نظر قرآن

سؤالی که مطرح است اینکه آیا قرآن اصل را بر ارتباط می‌داند یا جهاد؟ در پاسخ این پرسش، نخست بایـد گفت که قرآن، بـرقراری ارتباط با مـلل غیراسـلامی را نخستین اصل می‌داند. دلیل این مدعا اینکه فلسفه وجودی بعثت انبیای الهی، بویژه پیامبر اسلام، هدایت جوامع بشری بوده؛ ‌بنابرین‏، هدایت و تاثیر گذاشتن بر دیگران، زمانی ممکن است که شخص تاثیرگذار و صاحب پیام در مرحله اول بتواند با مخاطبان خود ارتباط برقرار کند. ناگفته نماند این نوع ارتباط، منحصر به ارتباط میان فردی نیست؛ بلکه در ارتباط بین ملت‌ها نیز ارسال پیام و تاثیرگذاری زمانی مقدور خواهد بود که ارتباطی پیش از ارسال پیام وجود داشته باشد. به بیان واضح‌تر، هدایت، تاثیرگذاری ابلاغ رسالت بدون برقراری ارتبـاط، معنی ندارد.

خداوند در قرآن می فرماید: «وَ إِذَا حُیِّیتُم بِتَحِیَّهٍ فَحَیُّواْ بِأَحْسَنَ مِنهَْا أَوْ رُدُّوهَا… و چون به شما درود گفته شد، شما به[ صورتی] بهتر از آن درود گویید یا همان را [در پاسخ] برگردانید.» (نساء/۸۶)

طباطبایی می‌گوید: « این جمله امر به تحیت است، در مقابل تحیتی که دیگران به انسان می ‏دهند، می‏فرماید: در پاسخ تحیت دیگران، تحیتی به مثل آن و یا بهتر از آن بدهید. و این حکمی است عمومی، تمامی تحیت‏ها را شامل می‏ شود، چیزی که هست مورد آیات محل بحث ما به شهادت آیات بعد تحیت سلام و صلحی است که مسلمانان دریافت می‏ کنند..»^[۱۲۷]

این آیه شریفه و آیات دیگر، بیانگر همزیستی مسالمت آمیز با دیگران در صورت تمایل آن ها به همزیستی و برقراری ارتبـاط می‌باشد.

در میان اندیشمندان و فرقه‌های اسلامی، افرادی هستند که اصل اولی در اسلام را بر جهاد و مبارزه می دانند نه بر قراری ارتباط؛ ولی چنین دیدگاهی مورد قبول نمی باشد؛ زیرا اگر فرض کنیم هدف از جهاد در اسلام کشورگشایی باشد ـ که چنین فرضی اساساً غلط است ـ باز هر خردمندی ترجیح می‌دهد پیش از جنگ، طرف مقابل را از راه های دیگر وادار به تسلیم نماید؛ ‌بنابرین‏، طرح اصل اولویت جهاد با وجود راه‌های دیپلماسی، مفهوم نخواهد داشت؛ زیرا هدف استراتژیکی اسلام، هدایت و دعوت ملل دیگر به پیروی از مسیر حق می‌باشد؛ به همین دلیل پیامبر اسلام(ص) قبل از هر جهاد، مکرراً سفیران خود را برای دعوت طرف مخالف به حل مسئله از راه های گفتگو می فرستادند.

صفحات تاریخ گواه این مدعا می‌باشد. قرآن نیز بارها ‌به این امر اشاره نموده و می فرماید: «وَ دَاعِیًا إلَی اللَّهِ بِإِذنِهِ وَ سِرَاجًا مُّنِیرًا… و [پیامبر] دعوت کننده به سوی خدا به فرمان او و چراغی تابناک است.» (احزاب/۴۶) هدف از دعوت ملل دیگر، رهایی آن ها از گرفتاری در چاه ضلالت می‌باشد. قرآن می‌خواهد ملت‌های غیر اسلامی را به راه رستگاری دعوت نماید تا از این طریق بتوانند به زندگی بپردازند که متضمن سعادت دنیا و آخرت آن ها باشد؛ لذا می فرماید: « إِنَّ هَذَا اْلْقُرانَ یَهْدِی لِلَّتِی هِیَ اَقْوَم… قطعاً این قرآن به [آئینی]که خود پایدارتر است، راه می کند…» (اسراء/۹)

اصول برقراری ارتباط بین الملل از منظر قرآن

برقراری ارتباط میان ملت‌ها از دیدگاه قرآن، بر اساس پایه هایی استوار می‌باشد که به اختصار به برخی از آن ها اشاره خواهیم نمود.

۱ـ اصل برقراری ارتباط با گفتار پسندیده

از آنجایی که در نخستین ارتباط میان انسان‌ها، ذهنیت‌ افراد نسبت به همدیگر شکل می‌گیرد، شایسته است که فرد یا افراد برقرار کننده‌ ارتباط، توجه داشته باشند که یکی از شروط اساسی ارتباط، مجذوب نمودن طرف مقابل به گفتار نیکوست. اگر فرد در برقراری نخستین ارتباط با مخاطب از حسن کلام و آراستگی ظاهری برخوردار نباشد، در ادامه از برقراری ارتباط و تاثیرگذاری بر مخاطب ناتوان خواهند ماند و شنونده از توجه نمودن به سخنان او خودداری خواهد نمود. نیکویی و آراستگی کلام، منحصر به ارتباط فردی نیست؛ زیرا در دنیای امروز از آنجایی که برقراری ارتباط، بیشتر از طریق رسانه ها صورت می‌گیرد، قواعد مذکور ‌در مورد رسانه ها نیز صادق خواهـد بود؛ و این مسئله در روابط بین‌الملل دارای اهمیت بیشتری است؛ برای اینکه یکی از هدف های اساسی ارتباط بین‌المللی، تحت تاثیر قرار دادن ملت‌های دیگر و جذب آن ها به ارزش‌ها و فرهنگ ملت برقرارکننده‌ی ارتباط می‌باشد؛ و این مهم دست یافتنی نیست مگر اینکه در مرحله اول، دیگران را مجذوب گفتار و رفتار نیکوی خود نماید. گفتار نیکو، برتری فرهنگی یک ملت را می رساند که در قالب گفتمان فرهنگی قابل طرح می‌باشد. خداوند در قرآن، گفتار نیک را از موارد پیمان الهی بر می‌شمرد و می فرماید: «وَ إِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَ بَنی إِسْرَءِیلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَ بِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَ ذِی الْقُرْبی‏ وَ الْیَتَامَی‏ وَ الْمَسَاکِینِ وَ قُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْنًا وَ أَقِیمُواْ الصَّلَوهَ وَ ءَاتُواْ الزَّکَوه و آنگاه از فرزندان اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خدا را نپرستند، به پدر، مادر، خویشان، یتیمان و نیازمندان یاری رسانند، و با مردم [به زبانِ‏] خوش سخن بگویند، و نماز را به پا دارند، و زکات بدهند»…» (بقره/۸۳) جالب توجه این است که گفتار نیکو را در زمره‌ی عبادت خدا، احسان با پدر و مادر، خویشاوندان، یتیمان، مساکین و برپا داشتن نماز و ادای زکات قرار می‌دهد که حکایت از اهمیت و ارزش گفتار نیکو دارد. علامه طباطبایی در ذیل این آیه می‌گوید که «حسن» مصدر است به معنی صفت و چنین کاربردی از جهت مبالغه می‌باشد و «حسن» کنایه از معاشرت با انسان‌ها، اعم از کافر و مؤمن است.»^[۱۲۸]